Jak żyje żubr? Sekretne życie tego wyjątkowego zwierzaka!
Zwierzęta w naturzeNa Podlasiu, w sercu Puszczy Białowieskiej, odradza się stado żubrów, które kiedyś istniało tylko w opowieściach. Dziś można je zobaczyć w zagrodzie pokazowej, a nawet śledzić żubry online. To niezwykła historia o sile natury i ludziach, którzy postanowili ją chronić.
Dlaczego żubry są zagrożone?
Lubi polany, świetliste dąbrowy, kąpiele w błocie. Chociaż jest olbrzymi, potrafi znikać w kniei jak duch...
Hura, hura – odtrąbiono niezwykły sukces. Mamy na świecie ponad 10 tysięcy żubrów. Nie jest to więc już gatunek krytycznie zagrożony wymarciem.
U nas na wolności żyje jedna trzecia tych niezwykłych zwierząt. Plus trochę w hodowlach zamkniętych i ogrodach zoologicznych.
Na laurach spocząć jednak nie można. W Bieszczadach zagraża im gruźlica i dokucza przenoszony przez muchy nicień odpowiedzialny za tzw. telazjozę, w efekcie której żubry ślepną. Ostatnio było zagrożenie pryszczycą, słychać o zbliżającej się do nas chorobie niebieskiego języka, a ocieplający się klimat i suche wiosny zdecydowanie tym potężnym zwierzętom nie sprzyjają. Poza tym wszystkie żubry na świecie pochodzą od zaledwie siedmiu osobników. Są więc blisko ze sobą spokrewnione, co niczego dobrego nie wróży.
Jak wyglądają żubry?
Sukces jest jednak oczywisty i ogromny, tym bardziej że żubr to największe zwierzę Europy i jeden z największych ssaków parzystokopytnych na świecie.
Jego najbliższego krewniaka, amerykańskiego bizona, także uratowano przed wymarciem.
Dorosły samiec, byk, może ważyć tonę i mieć 180 cm wysokości w kłębie, czyli na szczycie grzbietu.
Samica, zwana krową, jest wyraźnie mniejsza – waży 500-600 kg i ma do 160 cm wysokości. Długość ciała byka żubra sięga 3,5 metra.
Jest to więc duże zwierzę.
Kto uratował żubry?
Żubr jest symbolem aktywnej ochrony przyrody. Na całym świecie kojarzy się z Polską, gdyż to u nas, z inicjatywy Jana Sztolcmana, na bazie 12 osobników z ogrodów zoologicznych odtworzono dziką populację tego gatunku. Podczas zawieruchy I wojny światowej zabito w Białowieży ostatnie dzikie żubry. Był to rok 1919. Zaledwie 7 lat później zginął ostatni żyjący na wolności żubr podgatunku kaukaskiego, ale już w roku 1929 wypuszczono w Puszczy Białowieskiej pierwsze zwierzęta z hodowli w ogrodach zoologicznych. Teraz silne populacje dzikich żubrów mamy nie tylko w Puszczy Białowieskiej, ale także w Knyszyńskiej i Boreckiej, w lasach Pomorza Zachodniego (okolice Mirosławca i Drawska Pomorskiego) oraz w Bieszczadach. Gatunek uratowano dzięki ogrodom zoologicznym!
Zobacz: Rykowisko jeleni – spektakl natury, którego nie można przegapić
Gdzie są żubry w Polsce?
Kto był w białowieskim ścisłym rezerwacie, ten się przekonał, że jednak nie ma w nim żubrów. Dlaczego? Bo to nie ich środowisko.
Gęste zarośla i plątanina leżących pni przeszkadzają im w swobodnych wędrówkach.
Żubry lubią polany, świetliste dąbrowy, błotne kąpiele i soczyste rośliny.
Wbrew pozorom potrafią bezszelestnie zniknąć w gąszczu, przeskoczyć trzymetrowe ogrodzenie, galopować z zadartym ogonem, a nawet zaatakować człowieka (tylko krowy z małymi cielakami, które jeszcze nie potrafią szybko biegać).
Tutaj odkryjesz wszystkie miejsca w Polsce, w których możesz spotkać konkretne gatunki zwierząt, w tym żubry!
Co jedzą żubry?
Poza trawami żubry lubią turzyce, młode pędy drzew i krzewów, żołędzie, bukiew i kasztany. Zimą i na przedwiośniu zgryzają korę z młodych dębów, jesionów, osik, świerków i grabów, a także wygrzebują spod śniegu zimozielone pędy jeżyn. Kolce w ich pałaszowaniu im nie przeszkadzają. Po napełnieniu żwacza, największej części żołądka, zalegają w leśnym zaciszu, by spokojnie przeżuć jeszcze raz to, co połknęły. Żwacz, największy z tzw. przedżołądków, jest istną kadzią fermentacyjną, gdzie pokarm ulega przemianom pod wpływem bakterii i pierwotniaków. Kolejne komory to czepiec i księgi – tam następuje częściowe odzyskanie wody z treści żołądkowej. Na końcu żubr ma trawieniec, czyli żołądek właściwy. Tak samo zbudowany jest żołądek krowy, której praprzodkiem jest tur, niegdyś z żubrem mylony.
Zobacz koniecznie: Pomóż zwierzętom przetrwać zimę i zaproś je do swojego ogrodu
Od żubra i bydła domowego do żubronia – niezwykłe historie z Podlasia
Żubry były dla naszych przodków symbolem potęgi. Umieszczano je na herbach rodów, miast i państw.
Tam, gdzie wymarły najwcześniej (na Wyspach Brytyjskich w XII wieku, we Francji w XIV, w Niemczech w XVI), herby z ich wizerunkiem są rzadkością. Natomiast w Polsce i na Białorusi spotkacie je często. Potężnego zwierza mają w herbach Białowieża, Hajnówka, Narewka (białego!), Tykocin, Zambrów i Sokółka – ich niedawne ostoje. Podobnie jest na Białorusi. Żubra znajdziemy w herbie Brześcia, Grodna i Świsłoczy. Jest też w godle Rumunii i Mołdawii; co prawda tylko głowy na piersi orłów, ale są rozpoznawalne. Zwierzęta te były więc powszechnie szanowane i podziwiane. Niestety, ich stada niszczą rolnikom uprawy.
Ostatnio jeden dziki byk wtargnął na pastwisko i pokrył krowę. Z tego mezaliansu urodził się tzw. żubroń. Dawne eksperymenty z takimi krzyżówkami zostały zaniechane. Teraz życie pokazuje, że mogą się wydarzyć spontanicznie. Wizyty żubrów w obejściach na wsi nie są czymś wyjątkowym. Ta rozrastająca się populacja wymaga sprawnego zarządzania. Jak niegdyś żubrami opiekował się król, tak teraz musi to robić rząd. Niestety, nie wie, że musi…
o zwierzętach opowiada dr Andrzej G. Kruszewicz, lekarz weterynarii, ornitolog, znawca ptasich obyczajów, autor wielu książek, dyrektor warszawskiego zoo
zdjęcia: shutterstock
Najczęściej zadawane pytania o żubrach – FAQ
Gdzie jest najwięcej żubrów w Polsce?
Najwięcej żubrów żyje w Puszczy Białowieskiej, Puszczy Boreckiej i w Bieszczadach. To trzy najliczniejsze populacje tych zwierząt w Polsce, zarządzane przez Lasy Państwowe.
Czy żubry zrzucają rogi?
Nie, żubry nie zrzucają rogów. Ich rogi są trwałe i rosną przez całe życie, w przeciwieństwie do poroża jeleni czy łosi, które zrzucają co roku.
Gdzie można obserwować żubry na wolności?
Najłatwiej zobaczyć żubry na wolności w Puszczy Białowieskiej, w Bieszczadach oraz w okolicach Hajnówki i Narewki na Podlasiu. Bezpiecznie i z bliska można je też podziwiać w Zagrodzie Pokazowej Żubrów w Białowieży.
Jak nazywa się dziecko żubra?
Młode żubra to cielę. Samica żubra (krowa) rodzi jedno cielę rocznie, zazwyczaj późną wiosną, gdy w puszczy jest już dużo świeżej roślinności.
Ile żyje żubr w Polsce?
Na wolności żubr żyje 15–20 lat, natomiast w hodowlach i rezerwatach nawet do 25 lat, gdzie jest chroniony przed drapieżnikami i niedoborem pożywienia.
Jak długo może żyć żubr?
Najstarsze żubry w Polsce dożywały ponad 25 lat, choć w naturze to rzadkość. Długość życia zależy od warunków środowiska, zdrowia i dostępu do pokarmu.
Czy żubr jest agresywny?
Zazwyczaj żubr unika kontaktu z człowiekiem. Może jednak stać się agresywny, jeśli poczuje zagrożenie – zwłaszcza samice z cielętami i samce w okresie rui. Dlatego w rezerwatach i na wolności należy obserwować je z bezpiecznej odległości.
Co żubry jedzą w zimie?
Zimą żubry żywią się korą drzew, pędami krzewów, suchymi trawami i mchem. Często zgryzają młode pnie dębów, jesionów i osik. W wielu regionach Lasy Państwowe dokarmiają żubry sianem, burakami lub żołędziami, by pomóc im przetrwać surowe miesiące.