Zajrzymy na gałęzie drzew liściastych i iglastych, zobaczymy, jak zimie na końcach pędów jemioły dojrzewają owoce, jak roślina radzi sobie z mrozem, jakie ma działanie na organizm człowieka oraz dlaczego wciąż żyje w naszych wierzeniach.
 

Najważniejsze informacje w skrócie

• Jemioła jest rośliną półpasożytniczą, rośnie najczęściej na drzewach liściastych, pobierając wody i soli mineralnych od żywiciela.

• Jemioła pospolita (Viscum album) zachowuje liście całą zimę, tworząc charakterystyczne kuliste kępy na gałęziach.

• Roślina zawiera związki, które rozszerza naczynia krwionośne, a tradycyjnie stosowana jemioła działa na ciśnienie krwi i nadciśnienie tętnicze - jednak brakuje wystarczających badań klinicznych potwierdzających pełną skuteczność.

• Owoce jemioły są kleiste i trujące - choć stanowią przysmak ptaków, jak jemiołuszki.

• Preparaty z jemioły mogą wywołać skutki uboczne, a niewskazane jest stosowanie preparatów z rośliny bez konsultacji lekarskiej.

• Jemioła ma bogate znaczenie kulturowe, od druidów po świąteczne tradycje.

Jemioła zawiera różnorodne związki, w tym flawonoidy, które znajdują zastosowanie w leczeniu różnych dolegliwości - choć nauka podkreśla, że brakuje wystarczających badań klinicznych, by potwierdzić wszystkie tradycyjnie przypisywane właściwości.

Gdzie rośnie jemioła pospolita i na jakich drzewach najczęściej się pojawia?

Najpowszechniej spotykana jest jemioła pospolita typowa, czyli Viscum album - roślina, która lubi wyniosłe miejsca, gdzie słońca jest dużo nawet zimą. W Polsce najczęściej rośnie na drzewach liściastych, takich jak lipa, dąb, brzoza, topola czy wierzba. Zdarza się, choć rzadziej, że rośnie na sosnach lub innych gatunkach iglaste - wówczas mówimy o odmianie rosnącej np. na jodle czy sosny.

Najłatwiej dostrzec ją późną jesienią, kiedy liści już brak, a zielone kłęby wyraźnie odcinają się od nagich gałęzi. Jemioła może pasożytować na jednym drzewie przez wiele lat, powoli rozrastając się i tworząc kolejne piętra gałęzi.

Czy jemioła to półpasożyt czy pasożyt — jak naprawdę funkcjonuje ta roślina?

Botanicy określają ją jednoznacznie: jemioła to półpasożyt. Oznacza to, że roślina część zasobów - głównie sole mineralne i wodę - pobiera od żywiciela, ale resztę wytwarza samodzielnie, gdyż jej liście są zdolne do fotosyntezy.

Jemioła ma zdolność głębokiego zakorzeniania się w korze drzewa. Jej system mocujący przypomina sieć drobnych kanałów. Dzięki nim jest w stanie pobierać składniki mineralne i wodę. W okresach suszy aparaty szparkowe jemioły mogą być otwarte dłużej niż u drzew, co pozwala jej przetrwać trudniejsze warunki.

Chociaż roślina nie zabija drzewa od razu, intensywne pasożytowanie może osłabiać naczynia krwionośne rośliny-żywiciela i ograniczać wzrost.

Jak rozprzestrzenia się jemioła i jak powstają nowe pędy jemioły?

Proces rozprzestrzeniania jemioły to fascynująca część jej biologii. Owoce jemioły w postaci białych, lepkich kuleczek dojrzewają na przełomie lutego do kwietnia. Jedzą je ptaki — zwłaszcza jemiołuszki — które przenoszą nasiona na inne drzewa.

Lepkie nasiona przyklejają się do kory, a później zaczynają wnikać w drzewo, gdzie powoli rozwija się młody pęd. Tak powstaje nowa kolonia jemioły. Roślina potrafi rozprzestrzeniać się szybko, szczególnie na osłabionych drzewach.

Zobacz koniecznie: Jak wygląda życie w stuletniej chacie? Niezwykła opowieść spod lasu.

Znaczenie kulturowe jemioły – od druidów do dzisiejszych wierzeń

W dawnych kulturach druidów jemioła symbolizowała odrodzenie i ochronę. Wieszana w domach, miała przynosić dobrobyt.
Do dziś jej zielone kule zdobią nasze wnętrza zimą, a zwyczaj całowania się pod jemiołą to echo dawnych wierzeń.

Współcześnie jemioła nadal ma magiczne właściwości — przynajmniej w naszej wyobraźni. Jej obecność w okresie Bożego Narodzenia to symbol ciepła i nadziei.

Podsumowanie – najważniejsze rzeczy do zapamiętania

• Jemioła to półpasożyt, rosnący na drzewach liściastych i iglastych.

• Roślina rozprzestrzenia się dzięki ptakom, a jej nasiona są silnie kleiste.

• Tradycyjnie uważano, że jemioła działa na ciśnienie, nadciśnienie i krążenie.

• Jest rośliną trującą, a preparaty z niej mogą mieć skutki uboczne.

• Naukowe dane o jej skuteczności są ograniczone — potrzeba więcej badań.

• Jemioła ma silne znaczenie kulturowe i prawdopodobnie dlatego tak mocno wrasta w zimowy pejzaż Polski.

Zdjęcia: shutterstock 
Opracowanie: Antonina Rzeszotarska