Jodła - choinka, która długo postoi
Rośliny ogrodoweSpór zwolenników świerka versus jodły jako choinki powraca co roku przed Bożym Narodzeniem. Ten pierwszy jest tańszy i łatwiej go kupić, za to jodła na pewno postoi dłużej. W porównaniu do świerka, ma miękkie, niekłujące igły, które utrzymują się na gałązkach nawet po wyschnięciu. Przy tej okazji warto poznać ją lepiej i rozważyć, czy nie zaprosić tego drzewa do ogrodu, by co roku dekorować żywy okaz za oknem i uniknąć ciętej choinki.
Jodła (abies) - co to za gatunek i gdzie występuje?
Jodła (Abies) należy do rodziny sosnowatych i obejmuje ponad 40 gatunków, rosnących głównie na półkuli północnej – od Europy, przez Azję, po Amerykę Północną. W Polsce naturalnie występuje tylko jeden gatunek: jodła pospolita(Abies alba), zwana też jodłą białą. Spotykamy ją przede wszystkim w górach – w Karpatach, Sudetach, Górach Świętokrzyskich i na Roztoczu. Na niżu jej zasięg jest bardzo ograniczony.
Jak wszystkie jej siostry, jodła pospolita jest zimozielona i nie zrzuca igieł na zimę. Wyróżnia się prostym pniem, gładką, szarą korą z widocznymi pęcherzykami żywicy oraz gęstą, stożkowatą koroną. Dorasta do imponujących rozmiarów – może mieć nawet do 50 metrów wysokości i 1,5 metra w obwodzie pnia. W młodości jej korona ma kształt wąskiego stożka, z wiekiem staje się bardziej zaokrąglona, a u starych drzew często przypomina tzw. „bocianie gniazdo”.
Jodła to drzewo długowieczne. Jodła pospolita żyje średnio 300–400 lat, a w wyjątkowych przypadkach – nawet do 700 lat! W Polsce najstarsze okazy można spotkać w rezerwatach górskich, gdzie drzewa te osiągają imponujące rozmiary i wiek. Warto pamiętać, że jodła rośnie powoli – szczególnie w pierwszych latach życia, a okres intensywnego wzrostu rozpoczyna się dopiero po 15–16 roku życia.
Jak rozpoznać szlachetną jodłę?
Jeśli zwrócisz uwagę na kilka charakterystycznych cech, łatwo rozpoznasz to drzewo iglaste. Po pierwsze, płaskie, miękkie igły jodły, nie kłują – są zakończone wycięciem lub zaokrągleniem, a nie ostrym czubkiem, igiełką, jak u świerka. Igły osadzone są pojedynczo na gałązkach, tworząc gęste, grzebieniaste rzędy. Ich górna strona jest ciemnozielona i błyszcząca, a od spodu widać dwa wyraźne, białe paski – to aparaty szparkowe pokryte woskowym nalotem.
Inną cechą rozpoznawczą są szyszki. W przeciwieństwie do świerka, którego szyszki zwisają w dół, szyszki jodły sterczą na gałęziach do góry. Gdy dojrzeją, nie spadają jak szyszki świerkowe, ale rozpadają się na gałęzi, zostawiając tylko ich oś – dlatego pod jodłą nie znajdziemy opadniętych szyszek. Kora jodły jest gładka, szara, a u młodych drzew często widoczne są pęcherzyki żywicy.
Jodła pospolita, jodła kaukaska i balsamiczna - które gatunki występują w Polsce?
Choć w Polsce naturalnie występuje tylko jodła pospolita, w ogrodach i parkach coraz częściej można spotkać inne gatunki jodły, które zaaklimatyzowały się do naszych warunków. Najpopularniejszą z nich jest jodła kaukaska (Abies nordmanniana), która pochodzi z Kaukazu, charakteryzuje się gęstą, stożkowatą koroną, długimi, ciemnozielonymi igłami i dużymi szyszkami. Jest bardzo popularna jako choinka, a także jako drzewo ozdobne w ogrodach. W roli drzewka świątecznego często występuje też pochodząca z Ameryki Północnej jodła balsamiczna (Abies balsamea) o smukłej koronie i intensywnym, balsamicznym zapachu, stąd jej nazwa. Bywa też chętnie sadzona jako drzewko ozdobne.
W mniejszych ogrodach, a także w donicach, sprawdzi się jodła koreańska (Abies koreana), która maksymalnie ma 15 metrów wysokości, krótkie, sztywne igły i dekoracyjne, fioletowe szyszki. Z kolei jodła kalifornijska (Abies concolor), o niebieskozielonych igłach, zaaklimatyzuje się w miejskich ogrodach, bo jest odporna na mróz i zanieczyszczenia powietrza. Podobne cechy ma jodła Frasera (Abies fraseri), o smukłym pokroju i ciemnozielonych igłach, która niedawno zawitała do Polski.
Jodła w ogrodzie - jak o nią dbać?
Jodła to drzewo, które świetnie sprawdza się jako element ogrodu, ale wymaga odpowiednich warunków. Najlepiej czuje się w miejscach półcienistych lub słonecznych, na wilgotnych, przepuszczalnych glebach o lekko kwaśnym odczynie. Nie toleruje suszy, piaszczystych podłoży, poza niektórymi odmianami nie lubi zanieczyszczonego powietrza. Warto zadbać o regularne podlewanie, zwłaszcza w okresie letnim, gdy istnieje ryzyko nadmiernego wysuszenia gleby.
Jodła nie jest drzewem szybko rosnącym – w pierwszych latach wzrost jest powolny, a dopiero po kilkunastu latach drzewo zaczyna intensywniej rosnąć. W ogrodzie jodła może osiągnąć od kilku do kilkunastu metrów wysokości, w zależności od gatunku i odmiany. Warto pamiętać, że drzewo to jest raczej soliterem i wymaga sporej przestrzeni – nie jest to gatunek dla małych ogrodów, chyba że wybierzesz karłowatą odmianę.
Pielęgnacja jodły jest stosunkowo prosta – wystarczy regularnie usuwać uschnięte gałęzie, podlewać w okresie suszy i nawozić w okresie wegetacyjnym. Jodła dobrze znosi przycinanie, co pozwala na formowanie korony według własnych upodobań. Młode drzewa warto osłaniać na zimę, by chronić je przed silnym wiatrem i nagłymi spadkami temperatury.
Jodła dobrze komponuje się z hortensjami, paprocią, barwinkiem pospolitym i wrzosami, które mają podobne wymagania glebowe i klimatyczne.
Tekst: Agnieszka Wójcińska
Zdjęcia: Shutterstock
