jarzębina

Królowa koralowa. Jarzębina - właściwości, zastosowanie, pomysły na przetwory z jarzębiny

Naturalnie dobre

To już końcówka lata, bo w ogrodach zaczynają się rumienić owoce jarzębin. Wykorzystajmy je dla zdrowia i urody! Podpowiadamy, jak je zbierać, suszyć i co z nich przyrządzić. 

reklama

Stare opowieści mówią, że jarzębina, czyli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), pojawiła się na świecie, by go zdobić i karmić owocami. Ptaki oraz dzikie zwierzaki wprost je uwielbiają! Znany jest przypadek pijanego kosa, który ledwo trzymał się na nogach po konsumpcji sfermentowanych owoców. My też chętnie sięgamy po jarzębinowe trunki (zwłaszcza jarzębiaki) i przetwory. Tylko pszczoły wolą białe miododajne kwiaty, zdobiące roślinę od maja do czerwca. Jarzębina to jedno z najpiękniejszych rodzimych drzew. Zdobi parki, ogrody i skwery. Rośnie dziko przy drogach, na łąkach, w lasach i wszędzie wygląda ślicznie. Jest dzieckiem słońca, nie przepada za cieniem. Poza tym nie kaprysi – zadowoli się każdą ziemią, zniesie suszę, mróz i zanieczyszczone powietrze.

jarzębina jako ozdoba
Jarzębina może być piękną ozdobą rustykalnych wnętrz

Jarzebina - drzewo czarownic i szczęścia

W Anglii jarzębina, nazywana „drzewem czarownic”, odstraszała wiedźmy. W Niemczech chroniła domostwa przed piorunami, a w Finlandii przepowiadała pogodę – im więcej rodziła owoców, tym mniej deszczowa miała być jesień. W Polsce zaś przynosiła szczęście zakochanym i wróżyła przyszłość – wczesne jesienne opadanie owoców zapowiadało wojnę, epidemię lub nieurodzaj. Z twardego drewna jarzębiny robiono laski, flety, fujarki i klepki do beczek, a gałązki wplatano w dożynkowe wieńce, by zboże było dorodne.

Właściwości owoców jarzębiny: bomba witaminowa dla zdrowia i urody

Cierpisz na awitaminozę, nadciśnienie, reumatyzm, masz kłopoty z trawieniem i z cerą? Jedz owoce jarzębiny, stosuj kremy i toniki z ich dodatkiem! Są bowiem bogatsze w witaminę C niż pomarańcze, mają więcej beta-karotenoidów niż marchew, wiele antyoksydantów i innych substancji zapobiegających nowotworom, zawałom, obniżających poziom cholesterolu.

nalewka z jarzębiny
Nalewka z jarzębiny rozgrzewa i wybornie smakuje

Z jarzębiny można przyrządzać pyszne soki, dżemy, konfitury, kompoty, herbatki. Owoce spożywane na surowo nie są zbyt smaczne i w większych ilościach mogą przyprawić o mdłości. Na szczęście wyhodowano odmiany o dużych słodkich owocach (np. ‘Edulis’, ‘Likjornaja’, ‘Rosina’), które śmiało można jeść „prosto z krzaczka”.

Nie tylko czerwona jarzębina - poznaj inne odmiany jarzębów

Jarząb to nie tylko swojska „czerwona jarzębina” – niskie (do 15 metrów) drzewko o regularnym pokroju, pierzastych liściach i czerwonych lub pomarańczowych owocach, zawiązujących się już w lipcu. Jest wiele innych ciekawych gatunków i odmian. W małych ogródkach sprawdzi się wolno rosnący jarząb ‘Fastigiata’ (do 8 m wys. i 2 m śr.) i ‘Pendula’ o „płaczącym” pokroju, a odmiana ‘Golden Wonder’ zmieści się nawet w donicy. Można też uprawiać jarząb mączny (Sorbus aria) o pokrytych srebrzystym kutnerem liściach i chroniony w Polsce jarząb szwedzki (S. intermedia).

Liście jarzębów przebarwiają się jesienią na żółto lub pomarańczowo, ale u odmiany ‘Aurea’ są seledynowo-żółte przez cały sezon. Istnieją też rarytasy o ciekawych barwach owoców: białych (jarząb owocowy), różowych (jarząb Vilmorina, ‘Pink Veil’) czy brązowych (jarząb szerokolistny).

Kiedy zbierać i do czego wykorzystać owoce jarzębiny? 

•Na przetwory najlepiej nadają się owoce zerwane po pierwszych przymrozkach (można zebrać je wcześniej i potrzymać w zamrażalniku); zanika wtedy ich gorzki smak.

•Do suszenia (w temperaturze ok. 45-55°C) należy rozłożyć pojedynczą warstwę owoców, inaczej będą się sklejać. Po ususzeniu przechowujemy je w szczelnie zamkniętym pojemniku i chronimy przed światłem, żeby nie straciły witamin.

•Nastaw jarzębiak

Wsyp do słoja szklankę (150 g) suszonej jarzębiny, 10 drylowanych suszonych śliwek i garść rodzynek. Zalej litrem wódki, szczelnie zamknij i odstaw na trzy tygodnie. Pamiętaj, by nalewkę często mieszać. Potem przefiltruj i przelej do butelek.

• Usmaż jarzębiny z jabłkami i gruszkami

Jabłka i gruszki opłucz, obierz, usuń gniazda nasienne, pokrój na kawałki. Z ½ l wody i cukru zagotuj syrop, dodaj kawałek cynamonu i kilka goździków. Wrzuć owoce, zagotuj, a następnie smaż na wolnym ogniu, aż będą przezroczyste. Gorącym dżemem napełnij słoiki.

TEKST: ALDONA ZAKRZEWSKA  ZDJĘCIA: SHUTTERSTOCK